تئوری موسیقی-درس سوم-کلید های دو (سوپرانو-مزو سوپرانو-باریتون-تنور)

لینک درس گذشته: http://persianist.blogspot.com/2009/10/httppersianist.html

کلید های دو :

کلید سوپرانو : وقتی کلید دو ( که شبیه حرف بی انگلیسی است) بر روی خط اول خطوط حامل قرار بگیرد به آن کلید سوپرانو گفته می شود. وسط این کلید نشان دهنده خطی است که این نت بر روی آن قرار گرفته است. نتی که بر روی این خط قرار می گیرد ( خط اول ) نت دو از اکتاو چهارم می باشد ( از سمت چپ) این کلید اکنون منقرض شده و سابقا برای نوشتن وکال سوپرانو استفاده می شده است. اکنون در ترومبون سوپرانو که سازی است که به ندرت استفاده می شود استفاده از این کلید هنوز ادامه دارد و در آثاری از باخ مشاهده می شود.

کلید مزو سوپرانو ( متسو سوپرانو) :

وقتی کلید دو بر روی خط دوم خطوط حامل بیاید این کلید را مزو سوپرانو می خوانند. همچنین نتی که بر روی خط دوم بیاید نیز نت دو اکتاو چهارم خواهد بود. این کلید اکنون منقرض شده و سابقا برای نوشتن آواز های گروه کر در مزو سوپرانو استفاده می شد.

کلید آلتو : این کلید سومین کلید از سمت چپ شکل بالاست. هر گاه کلید دو ( که به شکل حرف بی انگلیسی است ) بر روی خط سوم از خطوط حامل بیاید. نتی که بر روی خط سوم این کلید هم قرار بگیرد نت دو اکتاو چهارم می باشد. این کلید هم اکنون برای قطعات در ساز های ویولا و ترومبون آلتو استفاده می شود. این کلید در گذشته برای صدای وکال آلتو استفاده می شده و همچنین در سازهایی که گستره صدا دهی میانه داشته اند ( نه خیلی بم بوده و نه خیلی زیر بوده اند ) مانند ابوا و بعضی از انواع فلوت که به آنها رکوردر می گویند استفاده می شده است. البته در آثار برامس که برای گروه کر که به همراه ارگن کلیسا همخوانی می کرده اند نیز این کلید یافت می شود. لازم به توضیح است که این ساز ها را در درس سازشناسی مفصلا توضیح خواهیم داد. 

کلید تنور: وقتی کلید دو بر روی خط چهارم از خطوط حامل قرار بگیرد این کلید را به نام کلید تنور می نامند و نتی که بر روی خط چهارم قرار گیرد را دو می نامند. این کلید قبلا برای وکال های تنور استفاده می شده اما اکنون وکال تنور با ترکیبی از کلید های تریبل ( که توضیحش قبلا آمد ) و کلید بیس ( که توضیحش بعدا خواهد آمد ) نت نویسی می شود. کاربرد امروزی این کلید در ساز های زیر مشاهده می شود : بیسون ؛ ویولن سل ، دابل بیس ، اوفونیوم ، و ترومبون ( که در نت نویسی آن از کلید های مختلفی استفاده می شود )

کلید باریتون : این کلید یکی از منقرض شده ترین کلید های دو است که در گذشته بر روی خط پنجم خطوط حامل قرار می گرفته که به کلید باریتون نامیده میشده است. معادل دقیق آن کلید باسی است که بر روی خط سوم آمده و به همین نام خوانده می شود. این کلید توانسته است کلید دو باریتون را منقرض کند.
در درس بعدی به کلید های باس می پردازیم و این سه کلید را به طور خلاصه مرور خواهیم کرد. 
درس ادبیات: ابیات زیر از شاهنامه و داستان کیومرث انتخاب شده است:

سخن گوی دهقان چه گوید نخست		که نام بزرگی به گیتی که جست
که بود آن که دیهیم بر سر نهاد		ندارد کس آن روزگاران به باد
مگر کز پدر یاد دارد پسر		بگوید ترا یک به یک در به در
که نام بزرگی، که آورد پیش		کرا بود از آن برتران پایه بیش
پژوهندهٔ نامهٔ باستان		که از پهلوانان زند داستان

 در این ابیات فردوسی بیان می دارد که نمی داند که چه کسی ابتدا بر جهان حکومت می کرده و کسی اولین تاجگذار را به یاد ندارد. ( به عقیده نگارنده در بیت دوم، "یاد" صحیح است و نه "باد"). و این تاریخ نسل به نسل منتقل شده است.

چنین گفت کابین تخت و کلاه

کیومرث آورد و او بود شاه

چو آمد به برج حمل آفتاب

جهان گشت با فر و آیین و آب

بتابید از آن سان ز برج بره

که گیتی جوان گشت از آن یکسره

کیومرث شد بر جهان کدخدای

نخستین به کوه اندرون ساخت جای

سر بخت و تختش بر آمد به کوه

پلنگینه پوشید خود با گروه

ازو اندر آمد همی پرورش

که پوشیدنی نو بد و نو خورش

به گیتی درون، سال سی شاه بود

به خوبی چو خورشید بر گاه بود

همی تافت زو فر شاهتشاهی

چو ماه دو هفته ز سرو سهی

دد و دام و هر جانور کش بدید

ز گیتی به نزدیک او آرمید

دو تا می‌شدندی بر تخت او

از آن بر شده فره و بخت او

در این ابیات فردوسی می گوید که ابتدا کیومرث شاه بود و دنیا با شاهنشاهی او آشنا شد. و کیومرث کاخ خود را در کوه ساخت. و پرورش از دوران او آغاز شد و غذا ها و لباس های نو در زمان او به وجود آمد. دوران حکمرانی او سی سال بود و فردوسی از این دوران به نیکی یاد می کند و همه گرد او جمع شده بودند بر وی تعظیم می کردند.
در بخش ایران گردی، هر هفته تصاویری از یکی از نقاط ایران برای شما قرار می دهیم:

عکس زیر کاروانسرای قصر بهرام را در پارک ملی کویر، در شمال شرقی دریاچه نمک قم را نشان می دهد که کلا این ناحیه از نواحی مورد علاقه من است که خیلی مواقع با ماشین در شب ها و صبح های زود میرفتم.
مطلب زیر را از سایت کویر های ایران انتخاب کردم در رابطه با این کاروانسرا:

قصر بهرام کاروانسرای مربع شکل متعلق به عهد صفویه می باشد که از دیوارهای بلند با چهار برج نیم دایره تشکیل شده است. این کاروانسرا به دستور شاه عباس صفوی و بر سر سه راهی اصفهان، خراسان و مازندران بنا نهاده شده است. قصر بهرام از سنگ ساخته شده و دارای 4 ایوان و 24 حجره می باشد. شترخوانها یا اصطبلهای این کاروانسرا به گونه ای تعبیه شده اند که کاملا در پشت اتاقها قرار می گیرند. آب مصرفی این کاروانسرا از چشمه سیاه در 5/7 کیلومتری قصر، توسط آبراهه سفید رنگی که از سنگ تراشیده شده، منتقل می شده است.

توضیح مدیر وب سایت : قصر بهرام در فاصله 50 کیلومتری جنوب پیشوای ورامین و در پارک ملی کویر  قرار دارد برای ورود به این منطقه اخذ مجوز از سازمان حفاظت از محیط زیست الزامی است . در منطقه جنوب شرقی قصر , سیاه کوه با ارتفاع 1865 متر قرار دارد .

راههای ورود به منطقه :

مسیر اول : مسیر پیشوا - قلعه بلند - مبارکیه ( محیط بانی ) و سپس قصر بهرام

مسیر دوم : مسیر گرمسار - لجران - کهک - جاده سنگفرش گرمسار و سپس قصر بهرام

مسیر سوم : ورامین - چرمشهر - بند علی خان - کوه های دوازده امام - مبرکیه و سپس قصر بهرام

مسیر چهارم : کاشان - آران - مرنجاب - سفیدآب و سپس قصر بهرام

نکات ایمنی : اگر از مسیر جنوبی قصد عزیمت دارید ( مسیر سفیدآب ) از مسیر خارج نشوید . این منطقه دارای باتلاقهای فراوان است .

مسیر جاده سنگفرش برای خودرو پیشنهاد نمی شود .

لینک درس گذشته : http://persianist.blogspot.com/2009/10/httppersianist.htmlg